Czym są wytyczne dotyczące bilansowania energii elektrycznej (EB-GL)
Definicja
Wytyczne dotyczące bilansowania energii elektrycznej (EB-GL) to dyrektywa Komisji Europejskiej, która ma na celu umożliwienie i uregulowanie płynnej wymiany energii bilansującej ponad wewnętrznymi granicami UE. Dyrektywa, która weszła w życie jako Rozporządzenie 2017/2195, określa ramy dla wymiany i handlu energią bilansującą w celu ustabilizowania sieci energetycznej w całym systemie europejskiego rynku energii elektrycznej.
Celem jest stworzenie ogólnoeuropejskiego rynku usług systemowych o zharmonizowanej strukturze rynkowej i niedyskryminującym handlu energią regulujacą moc i częstotliwość bez barier rynkowych. Pozwoli to operatorom systemów przesyłowych (OSP) na bardziej efektywne, niezawodne i ekonomiczne pozyskiwanie energii bilansującej.
Spis treści
- Historia ogólnoeuropejskiego rynku bilansującego
- Zakres i główne cele EB-GL
- Cel: Zharmonizowane rynki bilansujące w Europie
- Droga do wewnętrznego rynku energii elektrycznej prowadzi przez EB-GL
- Istotne elementy europejskiej dyrektywy w sprawie energii bilansującej
- PICASSO, MARI und TERRE
- Współpraca w ramach FCR
- IGCC: transgraniczne wyrównywanie zaburzeń równowagi
- Dodatkowe dyrektywy
- Osiem różnych kodów sieci można podzielić na trzy grupy:
- Rola organów krajowych, operatorów systemów przesyłowych i ENTSO-E w EB-GL
- Konkluzja: Proces integracji europejskich systemów elektroenergetycznych postępuje.
Historia ogólnoeuropejskiego rynku bilansującego
Już w latach 90. Unia Europejska i jej państwa członkowskie podjęły się misji rozszerzenia prosperującego rynku wewnętrznego na sektor energetyczny. Pod oczywistą nazwą "wewnętrzny rynek energii" chodziło o stworzenie konkurencyjnych i otwartych rynków energii w całej Europie, co doprowadziłoby do obniżenia kosztów dla odbiorców końcowych i zwiększenia bezpieczeństwa dostaw. Później dodano nowe priorytety wraz ze zwrotem energetycznym i działaniami na rzecz oszczędzania energii. Dzięki "Strategii Unii Energetycznej" w 2015 r., a także późniejszym "Pakietowi legislacyjnemu na rzecz czystej energii dla wszystkich Europejczyków" w 2019 r., tworzenie wewnętrznego rynku energii w jego pierwotnej formie wydawało się być bliskie ukończenia - ale prace te nie są jeszcze zakończone.
Handel energią elektryczną odbywa się obecnie na transgranicznych giełdach energii elektrycznej, jednak zapewnienie stabilności sieci w dalszym ciągu jest sprawą bardzo krajową. Chociaż operatorzy systemów przesyłowych w państwach członkowskich opracowali mechanizmy zapewniające równowagę między podażą a popytem, zasady różnią się znacznie w zależności od kraju i zazwyczaj kończą się na granicach państwowych. Wspólna koordynacja transgraniczna ma miejsce jedynie w indywidualnych przypadkach.
Aby umożliwić bardziej opłacalne i konkurencyjne zakupy energii bilansującej, Komisja Europejska uruchomiła w 2017 r. "Wytyczne dotyczące bilansowania energii elektrycznej" (Electricity Balancing Guideline (EB-GL)). Ma to na celu harmonizację bilansujących rynków energii w taki sam sposób, w jaki zostało to już z powodzeniem wdrożone na innych rynkach energii. Jak wszystkie projekty UE, jest to projekt długoterminowy, który jest jeszcze w powijakach. Niemniej jednak, staramy się przedstawić kompleksowy przegląd treści i celów EB-GL w następujący sposób.
Zakres i główne cele EB-GL
Rozporządzenie (UE) 2017/2195, jak pierwotnie nazywano europejską dyrektywę w sprawie energii bilansującej, ustanowiło wiążące zasady wymiany energii bilansującej w celu ustabilizowania sieci elektroenergetycznej pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi w 2017 roku.
EB-GL tworzy wiążące warunki ramowe dla następujących obszarów:
- Harmonizacja zamówień na usługi systemowe
- Transgraniczne kompensowanie zaburzeń równowagi
- Rola OSP-ów, podmiotów odpowiedzialnych za bilansowanie i dostawców energii bilansującej
Cel: Zharmonizowane rynki bilansujące w Europie
Obecnie w Europie nadal mamy do czynienia z mnogością rodzajów usług bilansujących. Są to rezerwowe rozwiązania wspierające sieć elektroenergetyczną, które operatorzy systemów przesyłowych kontraktują od uczestników rynku, aby pomóc w utrzymaniu równowagi w sieci. Rezerwy te, opisywane są według nomenklatury Unii Europejskiej jako FCR (Frequency Control Reserve), aFRR (Automatic Frequency Restoration Reserve) i mFRR (Manual Frequency Restoration Reserve). Mają one różne opdowiedniki i akronimy w poszczególnych krajach członkowskich Unii Europejskiej. Na przykład, na rynku belgijskim nazywane są R1, R2 i R3, w Niemczech - PRL, SRL i MRL lub TRL, a w Holandii mamy do czynienia z Regelvermogen, Reservevermogen oraz Noodvermogen. W Polsce opisujemy te produkty jako rezerwa pierwotna, wtórna i trójna, zastępowana teraz poprzez ciągłą aktualizację Bieżących Punktów Pracy.
Chociaż produkty te spełniają często podobne cele w różnych państwach członkowskich, ich praktyczne zastosowanie może się znacznie różnić. Ile mocy bilansującej zostanie sprzedane na aukcji i w jakim horyzoncie czasowym? Kto może wziąć udział - tylko elektrownie konwencjonalne (np. w momencie pisania tego artykułu, lipiec 2020, w Polsce usługi bilansujące mogą dostarczać tylko JWCD – Jednostki Wytwórcze Centralnie Dysponowane), czy też rozproszone jednostki OZE zagregowane w Wirtualnej Elektrowni, a może jednostki strony popytowej? Czy przed rozpoczęciem uczestnictwa wymagany jest test prekwalifikacyjny? W jaki sposób usługa będzie wynagradzana? W jaki sposób będzie monitorowana realizacja usługi? Odpowiedzi na te pytania różniły się w zależności od kraju - do tej pory.
Zgodnie z Wytycznymi Dotyczącymi Bilansowania Energii Elektrycznej, Komisja Europejska planuje obecnie dostosować produkty z zakresu bilansowania energii elektrycznej do ogólnej klasyfikacji FCR, aFRR i mFRR, tak aby operatorzy systemów przesyłowych mogli nabywać je niezależnie od granic. Jak określono w art. 3, "skuteczna konkurencja, brak dyskryminacji i przejrzystość" są głównymi celami rozporządzenia. Celem jest większa wydajność, niezawodność operacyjna i dogłębna integracja rynków energii elektrycznej z jednolitą funkcją europejskiego rynku energii dnia następnego, dnia bieżącego i bilansującego. Ponadto UE przywiązuje większą wagę do niedyskryminacyjnego i opartego na zasadach rynkowych sprawiedliwego włączenia zarządzania popytem (DSR), określanego w rozporządzeniu jako "zarządzanie obciążeniem strony popytowej".
Droga do wewnętrznego rynku energii elektrycznej prowadzi przez EB-GL
Wraz z europejską dyrektywą w sprawie energii bilansującej, wspólny, niedyskryminujący, zharmonizowany rynek energii elektrycznej pomiędzy państwami członkowskimi nabiera coraz większego znaczenia. Na poziomie regionalnym, zwiększona współpraca między niektórymi krajami sąsiadującymi doprowadziła już do pewnej harmonizacji. W Europie Zachodniej, na przykład, rynek niemiecki, belgijski i holenderski mają wiele wspólnych cech. Rynki dnia następnego i dnia bieżącego w tych trzech krajach są ze sobą powiązane, wszystkie posiadają bilansujący rynek energii, a większość rynków działa w oparciu o rozliczenie i aktywację w zakresie Merit-Order. Dostęp do tych rynków jest w dużej mierze niedyskryminacyjny, a warunki rynkowe są w dużej mierze przejrzyste.
Jednakże warunki te nie istnieją we wszystkich krajach: Na przykład w Polsce możliwość uczestnictwa w rynku bilansującym jest nadal mocno ograniczona. Inne kraje, zwłaszcza w Europie Wschodniej, mają w dużej mierze kontrolowany przez państwo, zorganizowany pionowo system elektroenergetyczny.
Aby wszystkie państwa członkowskie mogły czerpać korzyści ze zharmonizowanych rynków bilansujących, kluczowe znaczenie ma pomyślne wdrożenie wytycznych dotyczących bilansowania energii elektrycznej. Wszyscy OSP i ich krajowe organy regulacyjne muszą uzgodnić wspólne zasady i protokoły wymiany danych. Operatorzy systemów przesyłowych zgrupowani na poziomie europejskim w ramach ENTSO-E (Europejskiej Sieci Operatorów Systemów Przesyłowych Energii Elektrycznej) wykonali już znaczną część pracy na rzecz wdrożenia EB-GL. Inne podmioty rynkowe, które muszą świadczyć usługi bilansowania w zharmonizowanych ramach, uczestniczą w tym procesie i są konsultowane. Operatorzy systemów przesyłowych, operatorzy systemów dystrybucyjnych, przedsiębiorstwa handlujące energią elektryczną, producenci i odbiorcy energii elektrycznej muszą znaleźć wspólny język, wiążący zestaw umów, wspólne zasady, a tym samym stworzyć swoisty "dorobek prawny Wspólnoty" dla rynku energii.
Dowiedz się więcej
Istotne elementy europejskiej dyrektywy w sprawie energii bilansującej
Harmonizacja europejskich rynków energii elektrycznej nie zostanie osiągnięta poprzez samo wdrożenie EG-BL. ENTSO-E i jej członkowie określili pięć kluczowych obszarów dla ustanowienia wytycznych dotyczących bilansowania energii elektrycznej. Poniżej omówimy pokrótce każdy z tych obszarów.
PICASSO, MARI und TERRE
Pod dość urokliwymi nazwami PICASSO, MARI i TERRE kryją się trzy platformy, na których w przyszłości w ramach Unii Energetycznej mają być sprzedawane na aukcjach, rozliczane, monitorowane i wynagradzane usługi bilansowania energii i usługi systemowe. Niektóre z tych platform rozpoczęły już działalność w niektórych państwach członkowskich UE. I tak, PICASSO odpowiada za ogólnoeuropejski handel aFRR, a MARI dedykowana jest do handlu mFRR. Z kolei, TERRE ma stworzyć transeuropejską giełdę rezerw zamiennych (RR), produkt, który nie istnieje jeszcze we wszystkich państwach członkowskich, ale może być luźno porównywany z mFRR. Na przykład, RR nie istnieje w Niemczech ani w Belgii, dlatego też kraje te nie były zbytnio zaangażowane w dyskusje wokół TERRE.
Współpraca w ramach FCR
Głównym celem współpracy przy produkcie FCR jest stworzenie zharmonizowanego rynku dla najszybszych ze wszystkich rezerwowych produktów energetycznych: Frequency Containment Reserve (FCR), znanego również w wielu krajach jako rezerwa pierwotna. Spośród wszystkich projektów wdrożeniowych, najbardziej zaawansowany jest projekt pomiędzy dziewięcioma OSP z sześciu krajów europejskich, w tym z Niemiec, Belgii i Holandii. Już teraz 9 operatorów z tych krajów zamawia energię FCR od uczestników rynku na wspólnej platformie zwanej "Regelleistung". Na tej platformie pierwotna rezerwa mocy z kilku krajów jest sprzedawana na wspólnej aukcji. Dzieki upłynnieniu rynku zwiększona konkurencja doprowadziła do obniżenia kosztów dla OSP, związanych z zakupem uslugi FCR. Mimo to, wciąż wiele pozostaje do zrobienia w zakresie wprowadzenia zasad monitorowania usługi, prekwalifikacji i dostępu do rynku.
IGCC: transgraniczne wyrównywanie zaburzeń równowagi
Obecnie operatorzy sieci kontrolują bilans energetyczny w swoich strefach kontrolnych. Często strefa kontrolna obejmuje cały kraj, jak w Polsce, Austrii, Holandii i Belgii. Dzięki IGCC, kraje te mogą wspólnie bilansować swoje sieci energetyczne. Przykład: Dany dzień w krajach Beneluksu przed IGCC: Belgijski OSP zauważa dodatnią nierównowagę (nadwyżkę wytwarzania energii elektrycznej). Aktywuje on swoje rezerwy redukcyjne. Jednocześnie holenderski OSP zauważa ujemną nierównowagę (niedobór wytwarzania energii elektrycznej). Aktywuje swoje wzrostowe rezerwy. Jeśli pozwalają na to zdolności przesyłowe transgraniczne, mogą one częściowo lub nawet całkowicie wyrównać nierównowagę w celu zmniejszenia nierównowagi. Dlatego projekt IGCC ma na celu stworzenie transgranicznej platformy kompensowania niezbilansowania.
Dodatkowe dyrektywy
EB-GL nie jest jedyną wytyczną mającą na celu poprawę ogólnoeuropejskiej współpracy na rynku energii. Na przykład "Rozporządzenie w sprawie ograniczeń przepustowości i zarządzania ograniczeniami przesyłowymi" (CACM) oraz "Dyrektywa w sprawie metodologii dostarczania danych dotyczących wytwarzania i obciążenia" (GLDPM) mają również na celu stworzenie zharmonizowanego, uniwersalnego systemu wymiany danych dotyczących wytwarzania energii elektrycznej i zarządzania ograniczeniami przesyłowymi. W tym celu wszyscy użytkownicy sieci w całej Europie, w tym oczywiście producenci energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii, zostali poproszeni o przedstawienie danych systemowych, jeżeli ich system ma moc zainstalowaną większą niż 10 MW.
Poszczególne dyrektywy są uzupełnione szeregiem kodeksów sieci. Kodeksy sieci (Grid Codes) stanowią ważną część rozporządzenia UE 2017/2095 i regulują ramowe warunki rynkowe i techniczne dostaw energii elektrycznej. Kody sieci zostały określone w rozporządzeniu UE 714/2009 i są już prawnie wiążące dla wszystkich uczestników rynku europejskiego od 2016 r.
Osiem różnych kodów sieci można podzielić na trzy grupy:
- 1. kody połączeń: Minimalne wymagania techniczne dotyczące przyłączenia do sieci odbiorców, wytwórców i przedstawicieli grup bilansujących.
- 2. kody rynkowe: Wytyczne dotyczące zarządzania ograniczeniami przesyłowymi, alokacji zdolności przesyłowych i grup bilansujących.
- 3. kody operacyjne: Szczegółowe wytyczne dotyczące eksploatacji systemu przesyłowego w różnych warunkach sieciowych (stan normalny, awaria, awaria zasilania i faza przywracania).
Rola organów krajowych, operatorów systemów przesyłowych i ENTSO-E w EB-GL
Wraz z wejściem w życie wytycznych dotyczących bilansowania energii elektrycznej odpowiedzialność za bilansowanie rynków energii przechodzi z krajowych operatorów sieci i organów regulacyjnych na europejskie stowarzyszenia ENTSO-E i ACER (Agencja ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki). Jednakże dyskusje i wdrożenie wymagają jeszcze dużo czasu, zanim zostanie znaleziony rynek bilansujący energii odpowiedni dla wszystkich państw członkowskich. Zgodnie z art. 5 EB-GL, europejscy operatorzy systemów przesyłowych są obecnie odpowiedzialni za wspólne opracowywanie propozycji metod i warunków funkcjonowania ogólnoeuropejskiego rynku bilansującego. Następnie krajowe organy regulacyjne mają jedynie zadanie zatwierdzenia wyników tych konsultacji w krótkim okresie od dwóch do sześciu miesięcy, po przeprowadzeniu konsultacji z zainteresowanymi stronami.
Jeżeli w przyszłości mają zostać wprowadzone zmiany w systemie rynku bilansującego, konieczne jest osiągnięcie ogólnoeuropejskiego porozumienia krajowych organów regulacyjnych. Jeżeli jednak nie uda się osiągnąć porozumienia w wyznaczonym terminie, nadrzędna unijna agencja energetyczna ACER działa jako ogólnoeuropejski organ regulacyjny i określa strukturę rynku państw członkowskich UE.
Konkluzja: Proces integracji europejskich systemów elektroenergetycznych postępuje.
Za pomocą Wytycznych Dotyczących Bilansowania Energii Elektrycznej Unia Europejska ustanawia wiążący zestaw zasad dotyczących zamówień na energię bilansującą w europejskiej Unii Energetycznej, który przekształci rynek energii bilansującej z krajowego w ogólnoeuropejski. Powinno to, jeśli wszystko będzie działać zgodnie z planem, stworzyć efektywniejszy rynek, zapewnić bardziej niezawodne dostawy energii bilansującej i ostatecznie obniżyć koszty dla odbiorców końcowych. Ponadto stanowi to krok przygotowujący europejski system energetyczny na przyszłość, w której odnawialne źródła energii będą stanowić podstawę naszych dostaw energii, a konsumenci będą odgrywać bardziej aktywną rolę. To może przynieść tylko dobre rezultaty.
Oświadczenie: Next Kraftwerke nie ponosi żadnej odpowiedzialności za kompletność, dokładność i aktualność przedstawionych informacji. Niniejszy artykuł służy wyłącznie celom informacyjnym i nie zastępuje indywidualnej porady prawnej.
